Czym popijać leki i dlaczego jest to takie ważne?

Często nie zdajemy sobie sprawy, że niektóre leki mają specyficzne wymagania odnośnie tego, czym je popijamy. Popijamy tabletkę tym, co akurat mamy pod ręką: kawą, herbatą, sokiem lub nawet alkoholem. Takie postępowanie jest często niebezpieczne i grozi poważnymi konsekwencjami. Niektóre napoje mogą zaburzać wchłanianie substancji czynnych, nasilać lub osłabiać ich działanie, a inne zwiększać ryzyko wystąpienia działań niepożądanych – łącznie z objawami zagrażającymi zdrowiu i życiu! Niestety interakcje między substancjami leczniczymi a substancjami znajdującymi się w żywności są bardzo częste, dlatego tak ważna jest wiedza na temat tego, czym nie można popijać leków.

Napoje, którymi nie powinno popijać się leków

Mleko i przetwory mleczne

Produkty mleczne zobojętniają sok żołądkowy, wobec czego lek nie jest odpowiednio wchłaniany i wykazuje mniejszą skuteczność. Mleko niekorzystnie wpływa na tabletki dojelitowe, ponieważ przyspiesza ich rozpad. Jest także źródłem wapnia, który może wchodzić w interakcję z niektórymi substancjami czynnymi, tworząc kompleksy lub sole nierozpuszczalne w wodzie. Wpływa to na zmniejszenie wchłaniania określonych grup leków z przewodu pokarmowego do krwi i sprawia, że stężenie substancji leczniczej jest niewystarczające do osiągnięcia efektu terapeutycznego. Dotyczy to np. leków na osteoporozę oraz niektórych antybiotyków (tetracykliny, cyprofloksacyny norfloksacyny, cefaleksyny), beta-blokerów, blokerów kanału wapniowego czy preparatów żelaza . Dlatego nie tylko należy unikać popijania leków mlekiem, ale także nie spożywać go na kilka godzin przed lub po zażyciu lekarstwa.

Herbata

Czarna herbata zawiera m.in. garbniki (tanina, rutyna, kwercetyna, flawonoidy) i alkaloidy purynowe (teina, teobromina, teofilina), które zmniejszają wchłanianie żelaza, dlatego odradza się popijanie nią lekarstw na anemię. Poza tym kofeina znajdująca się w herbacie oddziałuje z lekami, zwiększając ciśnienie krwi i przyspieszając tętno. Herbata zmienia skuteczność neuroleptyków (np. klozapiny, promazyny, adenozyny) i niektórych leków przyjmowanych w terapii onkologicznej.

Farmaceutyków nie należy popijać również zieloną herbatą, która osłabia działanie leków przeciwzakrzepowych (np. warfaryny, aspiryny) oraz popularnego leku przeciwzapalnego – ibuprofenu. Warto mieć też na uwadze, że zielona herbata obciąża wątrobę podczas przyjmowania paracetamolu czy fenytoiny.

Kawa

Wiele niepożądanych skutków daje mieszanie leków z kofeiną znajdującą się m.in w kawie (a także w coli, napojach energetycznych i herbacie). Popijanie leków antykoncepcyjnych i antybiotyków kawą może doprowadzić do bólów głowy, drżenia dłoni czy przyspieszenia akcji serca. Ponadto kofeina w połączeniu z efedryną (składnikiem popularnych leków zażywanych w infekcjach ) może wywołać uczucie przestymulowania, wzrost ciśnienia oraz podrażnić żołądek. Niebezpieczny jest również mix kawy z lekami na depresję, neuroleptykami czy lekami na astmę (może pojawić się niepokój, zaburzenia rytmu serca, bóle głowy, bezsenność), lekami przeciwzakrzepowymi, przeciwcukrzycowymi, inhibitorami pompy protonowej, preparatami żelaza oraz lekami przeciwbólowymi (nasila działanie np. kwasu acetylosalicylowego). W przypadku zażywania leków nie trzeba rezygnować z kawy całkowicie, można ją pić, ale z zachowaniem przynajmniej dwugodzinnych odstępów między dawką leku a filiżanką „małej czarnej”.

Zioła

Nie można zapomnieć, że zioła są źródłem substancji leczniczych, które nierzadko wchodzą w interakcję z przyjmowanymi lekami. Szczególną uwagę należy zwrócić na napary z dziurawca zwyczajnego. Może on zmniejszać skuteczność tabletek antykoncepcyjnych i hormonów przyjmowanych przez kobiety w okresie menopauzy. Hormonalna terapia zastępcza nie powinna być również łączona z naparem z lukrecji, który sam zawiera fitoestrogeny.

Napoje gazowane

Napoje gazowane zmniejszają działanie przeciwbakteryjne większości leków, ograniczają wchłanianie żelaza, a u niektórych osób mogą prowadzić do alergii.

Przyjmowanie lekarstw wraz z napojami gazowanymi powoduje rozpadanie się leków w ustach, przez co są znacznie trudniejsze do połknięcia. Napoje gazowane takie jak Coca-Cola zwiększają kwasowość żołądka, co nie sprzyja skuteczności niektórych leków. Wynika to przede wszystkim z tego, że Coca-Cola zawiera kwas węglowy – połączenie tego kwasu z lekami może nawet uszkodzić błonę śluzową przewodu pokarmowego.

Soki owocowe

Soki owocowe zalecane są przez dietetyków jako doskonałe źródło witamin, antyoksydantów i składników mineralnych, ale jako płyn do popijania leków nie spełnią należycie swojego zadania. Właśnie to bogactwo substancji czynnych zawartych w sokach może tworzyć interakcje z lekami. Najgorszy do popijania leków jest sok grejpfrutowy. Ze względu na zawartość flawonoidów (głównie naringiny) i furanokumaryn zaburza wchłanianie substancji leczniczych, a naringina dodatkowo blokuje pracę enzymów metabolizujących niektóre leki, co powoduje, że ich poziom we krwi wzrasta do toksycznego poziomu. Sok grejpfrutowy koniecznie powinny odstawić osoby stosujące blokery kanału wapniowego (ryzyko nadmiernego spadku ciśnienia), leki antyhistaminowe (ryzyko zaburzeń serca), leki immnosupresyjne (ryzyko wzrostu ciśnienia i drgawek). Sok jabłkowy i pomarańczowy powodują natomiast hamowanie wchłaniania niektórych antybiotyków, leków antyalergicznych i beta-blokerów. Z kolei sok żurawinowy nasila działanie warfaryny, a sok winogronowy nie tylko hamuje wchłanianie wielu substancji czynnych, ale i zwiększa ryzyko działań niepożądanych.

Problemem jest także kwasowość – soki owocowe w większości mają odczyn kwaśny, a to może zaburzać absorpcję leków i wpływać negatywnie na ich stabilność. Nie trzeba z nich jednak rezygnować, choć konieczne jest zachowywanie 4-godzinnych przerw między zastosowaniem leku a wypiciem soku.

Z drugiej strony soki owocowe mogą mieć także pozytywny wpływ i są wręcz zalecane przy zażywaniu niektórych leków. Na przykład sok pomarańczowy, będący bogatym źródłem witaminy C, zwiększa wchłanianie fumaranu żelaza (leczenie niedokrwistości z niedoboru żelaza). Sok z borówki zmniejsza skutki uboczne leczenia reumatoidalnego zapalenia stawów u dzieci leczonych etanerceptem (Enbrel). Z kolei bogaty w antyoksydanty sok z granatu zwiększa skuteczność hemodializy, a sok z pszenicy stosowany przez pacjentki z rakiem piersi obniża ryzyko uszkodzenia szpiku.

Alkohol

Bardzo niebezpieczne jest mieszanie alkoholu z lekami. Może to prowadzić do nudności, wymiotów, omdlenia czy utraty koordynacji, ale także do znacznie poważniejszych konsekwencji takich jak krwawienie wewnętrzne, problemy z sercem, uszkodzenie wątroby i trudności w oddychaniu. Co więcej, alkohol jest w stanie zmniejszyć skuteczność leku lub sprawić, że stanie się on toksyczny dla organizmu. Alkohol przyjmowany nawet w niewielkich ilościach może też nasilać skutki uboczne leków. Warto pamiętać, że niebezpieczne dla zdrowia jest nie tylko popijanie leków alkoholem, ale i spożywanie go w trakcie leczenia!

Dlaczego leki należy popijać wodą, a może nie trzeba popijać w ogóle?

Skoro wiadomo już, czym nie można popijać leków, to warto jeszcze rozwiać wątpliwości na temat tego, czy zawsze konieczne jest popijanie, czy można je połknąć „na sucho”. Tabletki zawsze trzeba popić wodą. Woda jest bowiem nośnikiem leków i wspomaga ich przemieszczanie się z ust do żołądka, zmniejszając ryzyko zadławienia i nie zmieniając właściwości medykamentów. Wiele leków zwiększa swoją biodostępność po rozcieńczeniu (np. kwas acetylosalicylowy, erytromycyna, amoksycyklina). Odpowiednia ilość płynu do popicia jest ważna w przypadku niesteroidowych leków przeciwzapalnych (np. ibuprofen). Popite niewystarczającą ilością płynu mogą wchodzić w interakcję z kwasem solnym i przyczyniać się do wrzodów żołądka. Zwykle leki zaleca się popijać szklanką wody (200-250ml) o temperaturze pokojowej. Taka ilość pozwala na odpowiednie rozpuszczenie i prawidłowe wchłanianie w układzie pokarmowym.