Badanie LPC pochodnych VLCFA

Badanie LPC-pochodnych VLCFA wykonane metodą LC-MS/MS to badanie określające stężenie oraz wzajemny stosunek lizofosfatydylocholinowych (LPC) pochodnych bardzo długołańcuchowych kwasów tłuszczowych (ang. very long chain fatty acids, VLCFA) tj. kwasu behenowego (22:0), lignocerynowego (24:0) oraz heksakozanowego (26:0). Badanie to wykonywane z próbki tzw. suchej kropli krwi (ang. dried blood spot, DBS) stanowi alternatywę w diagnostyce chorób peroksysomalnych dla badania oceny stężenia oraz stosunków całkowitej frakcji VLCFA w próbkach surowicy. Wysoka czułość i swoistość badania sprawiają, że metoda ta znalazła zastosowanie w badaniach przesiewowych noworodków oraz badaniach potwierdzających realizowanych w wielu krajach na świecie (m.in. USA, Włoszech, Japonii oraz Chinach). Badanie pozwala na wczesne wykrycie wrodzonych chorób peroksysomalnych związanych z mutacjami w genie ABCD1, w tym:

• X-ALD, adrenoleukodystrofii sprzężonej z chromosomem X (1 na 16 800 – 20 000 urodzeń),

• spektrum zespołu Zellwegera (ok. 1 na 50 000 do 75 000 urodzeń),

• ACOX1, deficytu oksydazy acylo CoA (od 1 na 10 000 do 1 na 100 000 urodzeń),

• DBP, deficytu białka dwufunkcyjnego (1 na 100 000 osób urodzeń).

Zaburzenia w stężeniach oraz stosunkach LPC-pochodnych VLCFA mogą występować również w przebiegu chorób nienależących do grupy chorób peroksysomalnych ale objawiających się zaburzeniami funkcji peroksysomów tj. zespół Aicardiego-Goutièresa.

Badane parametry:

C26:0-LPC – lizofosfatydylocholinowa pochodna kwasu heksakozanowego

C24:0-LPC – lizofosfatydylocholinowa pochodna kwasu lignocerynowego

C22:0-LPC – lizofosfatydylocholinowa pochodna kwasu behenowego

26:0-LPC/24:0-LPC

26:0-LPC/22:0-LPC

24:0-LPC/22:0-LPC

Przygotowanie do badania:

Pacjent nie wymaga specjalnego przygotowania

Przebieg:

Badanie wykonywane jest w próbce krwi pobranej z palca na specjalną bibułę.

Po złożeniu zamówienia w sklepie w ciągu 1-2 dni roboczych pod wskazany w zamówieniu adres dostarczany jest przesyłką kurierską zestaw zabiegowy. Zestaw zawiera wszystkie niezbędne do pobierania materiału komponenty oraz umożliwia samodzielne pobranie krwi z palca zgodnie z dołączoną instrukcją (dostępną również w zakładce „Jak pobrać materiał”).

Pamiętaj, że jakość pobrania materiału ma bezpośredni wpływ na dokładność wyniku badania.

W skład zestawu wchodzi opłacona koperta zwrotna umożliwiająca bezpłatne przesłanie pobranego materiału do Laboratorium. Po otrzymaniu materiału badanie stężenia LPC-pochodnych VLCFA zostanie wykonane w ciągu 10 dni roboczych, a zakodowany raport z analizy zostanie wysłany na adres e-mail podany przy rejestracji próbki.

Na badanie poziomu LPC-pochodnych VLCFA powinny być skierowane osoby, u których istnieje podejrzenie adrenoleukodystrofii (X-ALD) lub innych wrodzonych chorób peroksysomalnych, a zwłaszcza:

• pacjenci z pierwotną niewydolnością kory nadnerczy o nieznanej etiologii (np. choroba Addisona), ponieważ X-ALD może być przyczyną tej niewydolności,

• mężczyźni i chłopcy z objawami neurologicznymi sugerującymi X-ALD, zwłaszcza z progresywnymi zaburzeniami funkcji poznawczych, demielinizacją mózgową lub adrenomieloneuropatią (AMN),

• chłopcy z rodzinnym występowaniem X-ALD lub u których w rodzinie zdiagnozowano mutacje w genie ABCD1,

• osoby z rodzinnym występowaniem X-ALD lub innych chorób sprzężonych z chromosomem X, w tym nosiciele mutacji w genie ABCD1,

• osoby z postępującymi zaburzeniami funkcji poznawczych w dzieciństwie, które mogą być mylnie przypisywane innym chorobom/zaburzeniom neurorozwojowym typu ADHD,

• nosicielki mutacji w genie ABCD1 (kobiety, dziewczynki), ze względu na możliwość przeniesienia choroby na potomstwo (nosicielki mogą rozwijać łagodniejsze objawy neurologiczne w dorosłym wieku),

• pacjenci, u których istnieje podejrzenie, że zaburzenia neurologiczne i endokrynologiczne (zwłaszcza współwystępujące) mogą mieć podłoże metaboliczne,

• badanie LPC-pochodnych VLCFA może być również przydatne w monitorowaniu przebiegu choroby i skuteczności zastosowanej terapii.

W przypadku podwyższonego poziomu LPC-pochodnych VLCFA rekomenduje się wykonanie ponownego badania (potwierdzającego) i/lub wykonanie dalszych badań genetycznych w celu potwierdzenia/wykluczenia choroby.

Adenoleukodystrofia sprzężona z chromosomem X (X-ALD) to rzadka, uwarunkowana genetycznie choroba metaboliczna związana z zaburzeniem peroksysomalnej beta-oksydacji bardzo długich kwasów tłuszczowych (VLCFA). Jest dziedziczona w sposób sprzężony z chromosomem X, co oznacza, że chorują przede wszystkim mężczyźni. Mutacja w genie ABCD1 jest przyczyną choroby, która prowadzi do gromadzenia się VLCFA w organizmie, zwłaszcza w układzie nerwowym i korze nadnerczy.

Częstotliwość występowania X-ALD jest względnie wysoka jak na choroby rzadkie, szacuje się ją na około 1 na 16 800 do 20 000 żywych urodzeń. Choroba ta jest najczęstszą peroksysomalną chorobą metaboliczną oraz najczęstszą dziedziczną chorobą istoty białej OUN. Dotyczy głównie mężczyzn, ale u około 20-50% kobiet będących nosicielkami mutacji mogą występować objawy.

Na podstawie objawów i wieku ich pierwszej manifestacji wyróżnia się 6 podstawowych typów klinicznych adrenoleukodystrofii sprzężonej z chromosomem X (X-ALD):

• Mózgowa postać dziecięca: Najczęstsza (31-35%), pojawia się u chłopców między 3 a 10 rokiem życia. Charakteryzuje się szybkim postępem demielinizacji mózgu, objawami neurologicznymi i psychicznymi, takimi jak upośledzenie funkcji poznawczych, zmiany zachowania, ataksja, drgawki. Zwykle prowadzi do otępienia i śmierci w ciągu kilku lat.

• Mózgowa postać młodzieńcza: Rozpoczyna się między 10 a 21 rokiem życia, przebieg i objawy podobne do postaci dziecięcej, lecz z różnym nasileniem.

• Mózgowa postać dorosłych: Początek po 21 roku życia, objawy neuropsychiatryczne mogą przypominać schizofrenię, pojawiają się także postępujące zaburzenia neurologiczne.

• Adrenomieloneuropatia (AMN): Dotyka głównie młodych dorosłych mężczyzn (21-35 lat). Proces demielinizacyjny dotyczy głównie rdzenia kręgowego, objawia się powolnym narastaniem osłabienia kończyn dolnych, spastyczną paraparezą, neuropatią i zaburzeniami funkcji zwieraczy.

• Izolowana niedoczynność kory nadnerczy: Czasem pierwotna niewydolność nadnerczy jest jedynym objawem, występującym bez zaburzeń neurologicznych.

• Postać asymptomatyczna: Osoby mają mutację genu i podwyższone VLCFA, ale brak widocznych objawów neurologicznych i endokrynologicznych. Może z czasem przejść w inną formę choroby.

Szybkie rozpoznanie X-ALD dzięki badaniu LPC-pochodnych VLCFA ma kluczowe znaczenie dla decyzji o przeszczepie komórek macierzystych układu krwiotwórczego (HSCT), który jest obecnie jedyną powszechnie akceptowaną terapią mogącą zatrzymać postęp choroby. Przeszczep ten jest najskuteczniejszy, gdy wykona się go we wczesnym stadium choroby, zanim dojdzie do zaawansowanej demielinizacji mózgu i manifestacji ciężkich objawów neurologicznych. Wczesna diagnoza przez oznaczenie poziomu LPC-pochodnych VLCFA pozwala na szybkie rozpoczęcie leczenia i zapobiega dalszemu postępowi uszkodzeń neurologicznych, co znacząco poprawia rokowania pacjenta.